2.210 [O wyciąganiu wtyczki]

Najwyższy czas, myślę, przewietrzyć po ostatniej notce.

I wyciągnąć wtyczkę.

[źródło: bliżej nieokreślone internety]

Podążamy zatem piechotą (żeby sprawa się odbyła w 100% analogowo) do najbliższego kiosku z prasą i nabywamy – za gotówkę - „Tygodnik Powszechny”. Papierowy.

Wąchamy druk, macamy fakturę papieru, zaglądamy do środka.

Tematem tygodnia jest „Wobec przemocy”. Na trzeciej stronie - esej Stefana Chwina „Inteligent jako człowiek bezbronny".

Niestety, na piątej stronie Szanowna Redakcja łaskawa była drastycznie odmłodzić literata, w notce biograficznej autora napisano „ur. 1964”, szybko pohulałam po Wikipedii i, owszem, autor ma obecnie 64 lata (urodził się w 1949), więc co prawda liczby się zgadzają, trochę tylko nawalił kontekst, złośliwe licho chichoce we mnie szpetnie. Ech.

Ta drobna wpadka redaktorów szczęśliwie nie rzutuje na sens.

Tym niemniej oczywiście utwierdza w poczuciu, że należy być przytomnym i nie wierzyć bezwarunkowo każdej wydrukowanej literze.

Wracając wszakże do meritum - Chwin pisze o postawach, do jakich przygotowuje edukacja.

Kultura polska dwudziestolecia międzywojennego to, pisze Chwin, „wychowywanie Baczyńskich” – o katastrofalnych skutkach zresztą.

„Wychowywanie Polaków na Baczyńskich krytykował też wielokrotnie Miłosz. Było to według niego wychowanie całkowicie oderwane od rzeczywistości, dlatego szkodliwe”.

„W latach 1944 – 1989 edukacja polskiej młodzieży była prowojenna. (…) Chodziło o to, by polonistka wychowała polskiego chłopca w taki sposób, żeby w stosownej chwili odebrał kartę mobilizacyjną.”

„Po 1989 r. sytuacja się zmieniła. Chcemy wierzyć, że to my sami poprzez pokojowe, a więc nie-wojenne zachowania obaliliśmy komunizm. (…) Ideałem obecnej edukacji jest więc polski inteligent jako człowiek bezbronny.”

[wszystkie cytaty z: Stefan Chwin, „Inteligent jako człowiek bezbronny”,

Tygodnik Powszechny z 20 października 2013, Nr 42]

Dalszym ciągiem eseju jest wywiad radiowy autora w Radiu RDC, można odsłuchać go w TYM miejscu.

Od minuty 10:50 Chwin mówi o lekturach.

„Program nauczania w dużym stopniu unika tekstów, które by mówiły o rzeczywistych konfliktach społecznych czy międzyosobowych czy międzygrupowych, które mają miejsce w społeczeństwie.”

„Podręczniki do języka polskiego są wygaszające bardziej energiczne postawy wobec życia.”

Osią zarówno wywiadu, jak i eseju jest przemoc. Ja, pisząc o lekturach nie miałam jej na myśli, ale i tak nie mogę się pozbyć wrażenia, że coś wisi w powietrzu. Nie dostałam cynka z TP, że Stefan Chwin będzie mówił w najnowszym numerze o kanonie lektur. I to w taki sposób, jak pokazałam wyżej, z prostoduszną wiarą inteligenta w siłę sprawczą słowa pisanego. Więcej nawet – w siłę sprawczą lektur, którymi się pacholę nasyci w placówce edukacyjnej.

Zatem – coś wisi w powietrzu. Rewolucja w kanonie :))))

Myślę (w niczym sobie nie pochlebiając, oczywiście), że to jednak w jakiś sposób naiwne wierzyć jak Chwin (no i jak ja trochę też), że słowo pisane, książki, literatura, że ten cały piśmienniczy kram ma moc. Że słowo staje się ciałem (… tu pojechałam). Że dobór lektur szkolnych wymaga refleksji, a nie sekwencji Ctrl+C, Ctrl+V, wygodnickiego kopiowania tego samego katalogu przez dziesięciolecia.

Zastanawiam się, kogo wychowują obecne lektury dla podstawówki.

Po lekturze tekstu Chwina (i dwóch albo trzech własnych przemyśleniach) nie znajduję w sobie tyle optymizmu, żeby twierdzić, że jest jakaś głębsza myśl w ich doborze. Bo zapewne tej myśli nie ma. Kanon lektur (albo lista lektur sugerowanych) jest sentymentalno-patriotyczną litanią, w niczym w sumie nie potępiając ani sentymentalizmu, ani tego drugiego.

Moc sprawcza kanonu – nieznana.

Wyjąwszy może chwinowską „bezradność intelektualisty”.

… i to byłoby na tyle póki co na tym blogu o książeczkach dla dzieci.

No, może jeszcze drobny epilog.

Nowy Człowiek jest właśnie na etapie przerabiania „Tajemniczego ogrodu”, potężnego gniota, i to zarówno pod względem języka (sękate, nieociosane drewno), jak i meritum. Z góry uprzedzam, że nie zamierzam przepraszać za moją ocenę ewentualnych fanów Frances Hodgson Burnett.

Zatem – Nowy Człowiek odłożył, co tam właśnie czytał (a czytał zapewne komiks z przygodami Asteriksa) i niechętnie brnie przez stronnice.

Nagle – biegnie. Włos rozwiany, pąs na licach.

- Mamo, mamo – krzyczy – ależ ta książka promuje rasizm, powinna być zakazana dla dzieci!

(albo coś w te słowa, padło wszakże „promowanie rasizmu” i postulat natychmiastowego odsunięcia lektury od nieletnich).

Łypię, patrzę i co widzę:

- Hm, ja zaraz spostrzegłam, że tam musi być całkiem inaczej – odrzekła (Marta) szczerze. – A ja myślę, że to wszystko przez to, że tam tyle czarnych zamiast prawdziwych, białych ludzi. Jakem słyszała, że panienka przyjeżdża z Indii, tom myślała, że i panienka jest czarna.

[Frances Hodgson Burnett, Tajemniczy ogród, 

tłum. Jadwiga Włodarkiewicz, Wydawnictwo GREG, Kraków 2012]

Kiedy byłam w wieku Nowego Człowieka nie miałam tego rodzaju świadomości POLITYCZNEJ.
Świat się drastycznie zmienił, kanon pozostał kanoniczny.