2.208 [O krzewieniu czytelnictwa]

W poradniku psychologicznym „Polityki” (w końcu go kupiłam; właścicielka kiosku z prasą tryumfalnie zakrzyknęła: JEST!, kiedy tylko stanęłam w środę w drzwiach sklepiku), więc w „Jak radzić sobie ze szkołą” Jarosław Klejnocki, nauczyciel akademicki i licealny nauczyciel języka polskiego sensownie rozprawia o lekturach szkolnych:

„ (…) wiele (…) lektur jest archaicznych. Nieprzystępnych językowo, historycznie, poznawczo. System oferujący kanon lektur szkolnych jest pełen hipokryzji. Wciąż słyszę, że dziecko musi zapoznać się z wielką literaturą, a ono się nie zapoznaje, bo nic z niej nie rozumie. Nie rozumie, to nie czyta. Kilka lat temu więcej czasu zajęło mi tłumaczenie mojej córce, drugoklasistce, co to jest stalówka, niż jej samej przeczytanie fragmentów „Plastusiowego pamiętnika”. To przykład lektury, która rozmija się ze światem, i nie widzę powodów, żeby nią była.”  

[źródło: Poradnik Psychologiczny Polityki. Ja, my, oni. - Tom 13 „Jak radzić sobie ze szkołą”, str. 82]

Myślę, dość pewnie idealistycznie, że lektury szkolne – oprócz prostego treningu płynnego składania liter są też po to, żeby adepci nauk nabrali nawyku, że się czyta. Że czytanie jest przyjemnością, rozrywką. A jak tu się zafascynować albo zachwycić i w ogóle, jak dojść do wniosku, że ten i ów wielkim literatem był, skoro się nie rozumie czytanego tekstu? Dla kogoś, kto sam jeszcze niewiele przeczytał drewniany, pełen odpychających archaizmów język lektury dyskwalifikuje ją na wstępie.

Do dupy z taką zachętą.

[Erna duka: „Rzepę plewią wszyscy – wszystkie dzieci w Bullerbyn …”

Erno, wiesz, co to znaczy plewić? Plewić zagony?

Y y y]

I oczywiście wiem, pamiętam, że my, rodzice aktualnych klientów podstawówki też czytaliśmy „Plastusiowy pamiętnik” i „Dzieci z Bullerbyn” i korona nam z głowy nie spadła et caetera. Ale o czym to świadczy? Czego dowodzi?

Cóż, niczego.

Wyjąwszy może sarmacko-romantyczne westchnienie, że skoro nasi dziadowie na tę modłę, to takoż i my.

W biurku mojej mamy, odrabiałam przy nim lekcje, na dnie jednej z szuflad leżało metalowe pudełko ze stalówkami. Na niektórych ze stalówek zaschły plamy z atramentu. Kleksy po latach wciąż się mieniły tęczowo, jak – powiedzmy - benzyna w kałuży. I pachniały atramentem.

W mojej podstawówce, w którejś z klas na parterze stało kilka ciemnobrązowych drewnianych ławek z dziurą na kałamarz w blacie i z rynienką na obsadki.

Nie pamiętam, żebym darzyła te ławki szczególną estymą, ale były, bez wątpienia, codzienną scenografią lekcji.

Teraz tego świata już nie ma. Wtedy był namacalną przeszłością, dzisiaj nie istnieje.

Mnie nikt nie musiał tłumaczyć, czym jest obsadka. Dla aktualnych siedmiolatków to muzeum archeologiczne.

I tutaj się motamy w węzeł gordyjski zaciśnięty z imperatywu transmisji na nielaty narodowej spuścizny (przy czym „Dzieci z Bullerbyn” są jej dość, rzekłabym, kontrowersyjnym elementem) i zaszczepiania pasji czytania.

Zdecydowanie stawiam na nawyk czytania. Na dziecięcy chichot znad tomiku. Na niewyłączanie nocnej lampki wieczorem mimo rodzicielskiego marudzenia, bo się chce dokończyć rozdział, a później jeszcze jeden.

Tymczasem trafia mi gdzieś na pobocza świadomości, kiedy odbieram nieletnich po lekcjach i z miejsca trafia mnie szlag, kiedy to do mnie dociera, że na szkolnym rynku i w wymianie międzyrodzicielskiej funkcjonują publikacje typu „Zbiór lektur do klasy drugiej”. Literatura sprowadzona do kolejnego podręcznika, do treści, którą się hurtowo odbębnia. Wszystkie lektury w jednym i to za czternaście złociszy. Ekologicznie, nie bierze miejsca na półce, minimalizuje ilość kurzu na grzbiecie. Czysty zysk. I koronny argument, że szkoła szkodzi na głowę. Oraz szkodzi czytelnictwu.

Gdzie miejsce na przesuwanie paluchem po grzbietach książek, na niuchanie druku, macanie różnych faktur papieru?

Moje nielaty są, mam nadzieję, bo bezpiecznej stronie biblioteczki.

Biorąc pod uwagę statystki czytelnictwa w Polsce i wbrew mocno krytycznym komentarzom pod poprzednią notką nie ma jednak przesadnego tłoku wśród „rzeczywistych czytelników”.

Badania czytelnictwa prowadzone są przez Bibliotekę Narodową.

W roku 2012 osób, które można uznać za „rzeczywistych czytelników” było 11%.

Codzienną lekturę książek deklaruje 8% czytelników nastoletnich.

Najmłodsi czytelnicy wykazują tendencję do tego, żeby nie czytać książek w całości.

53% spośród osób, które zadeklarowały, że nie przeczytały żadnej książki w ciągu ostatnich 12 miesięcy, nigdy nie czytało książek bądź czytało je wyłącznie w bezpośrednim związku z pobieraniem nauki w szkole.

34% Polaków z wykształceniem wyższym nie przeczytało w ciągu ostatniego roku żadnej książki, 20% nie przeczytało w ciągu ostatniego miesiąca tekstu o objętości trzech stron lub dłuższego artykułu w prasie, 17% nie przypomina sobie, żeby w ciągu ostatniego roku czytało jakąkolwiek prasę.

[źródło: "Społeczny zasięg książki w Polsce w 2012", Roman Chymkowski 
we współpracyz Izabelą Koryś i Olgą Dawidowicz-Chymkowską, Biblioteka Narodowa]

Nie mogę się pozbyć wrażenia, że powyższe nieco dyskwalifikuje osiągnięcia rodzimego szkolnictwa w zakresie krzewienia pasji czytelniczej.